Jak radzić sobie z powtórzeniami

Żeby zrobić cokolwiek z powtórzeniem najpierw trzeba je zidentyfikować. Dlatego zacznij od przeczytania tekstu i oznaczenia powtórzeń. Osobiście dopisuję przed nimi xxx – widać z daleka, łatwe do usunięcia i co najpiękniejsze, można wyszukiwać w tekście (Ctrl+F), dzięki czemu nie ma problemu przypadkowo pozostawionymi oznaczeniami.

Co ciekawsze, nawet jak przeplata się obok kilka grup powtórzeń, to i tak z daleka jest czytelne. Jak wymieszają się w tekście  xxxjechał, xxxpatrzył, xxxwyjechał, xxxodjechał, xxxpopatrzyła, xxxpatrząc  – to nadal komfortowo przejdziemy przez eliminację. Oczywiście w normalnym tekście, elementy nie nałożą się jeden obok drugiego, jak w powyższym przykładzie.
Naprawdę warto oznaczyć, zanim się zacznie przerabiać. Choćby dlatego że możemy odkryć duże nagromadzenie i inaczej zadziałać niż przy podwojeniu słowa.

Gdy wiesz już, gdzie masz powtórzenia, możesz zacząć na nich pracować – patrz kolejne punkty.

UWAGA: eliminując jedne powtórzenia, ryzykujesz, że wprowadzasz kolejne, dlatego obowiązkowo albo czytasz po zmianach tekst z otoczeniem (najlepiej), albo jeśli to już ostatnie korekty, co najmniej użyj wyszukiwania (Ctrl+F).
Przy drugiej opcji pamiętaj, że mamy odmiany, dlatego nie szukaj pełnego wyrazu, a jego członu. Np. dla słowa „odjechała” warto szukać po „jecha”, co pokryje całą masę odmian ( jechała, pojechała, odjechała, wyjechała, jechali, jechał, jechaliśmy…  ).
Oczywiście zaczynasz szukać co najmniej pół strony nad zmianą (interesuje Cię otoczenie) i patrzysz jeszcze, gdzie jest najbliższe trafienie pod nią (jak nie było nad, to pierwsze wyszukanie znajdzie Twój tekst, a drugie najbliższe powtórzenie za nim).
I taka sztuczka – jak szybko wrócić do naszego miejsca, jeśli tekst przeleciał kilkanaście stron przy wyszukiwaniu? Banał: Ctrl+Z (wycofaj) i potem Ctrl+Y (przywróć). Dzięki temu masz swoje zmienione słowo i kursor dokładnie tam, gdzie została wprowadzona modyfikacja. Dla ścisłości – kursor to ta migająca kreseczka w edytorze 😉

Zanim zaczniesz kombinować ze zmianami, zastanów się, czy po prostu nie chcesz tego zachować. Wbrew temu co niektórzy sądzą, powtórzenie to nie żaden grzech śmiertelny. Co więcej – TO JEST NARZĘDZIE. I masz pełne prawo go używać, choć oczywiście wszystko z głową.

Po co można by zostawić powtórzenie? Czasem do wzmocnienia przekazu, czasem dla zachowania jasnej relacji z wcześniejszą częścią, czasem dla gry słownej, dla żartu, kontry, wyliczenia czy po prostu „bo tak wolę” 😉 A ja wolę mieć tu 3 razy czasem – ups… już 4.

Powtórzenia są również bardzo ważne w dialogach – bez nich są po prostu sztuczne. Ludzie nie wygłaszają z góry ułożonych przemów w trakcie dyskusji. Plotą, powtarzają się, jąkają, zacinają, powtarzają, plątają, chrząkają, powtarzają i do tego jeszcze czasem powtarzają.

Jeśli najpierw oznaczasz obszarowo to możesz też dojść do wniosku, że powtórzenia są tak daleko od siebie, że to już żadne powtórzenie.

Wikipedia może ci troszkę podpowiedzieć o rodzajach powtórzeń:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Powtórzenie

Brzmi banalnie, choć nie zawsze takie jest. Na szczęście mamy darmowe serwisy internetowe, które mogą nam w tym pomóc.

Osobiście korzystam z:

Niemniej czasem okazuje się, że słowa nie mają synonimów, jest ich za mało albo nam nie odpowiadają.
Np. drzwi – raczej nie masz w pokoju bramy, wrót, włazu ani klapy.
I wtedy trzeba zrobić coś więcej…

Może słowo po prostu jest zbędne i pozbycie się go nie zaszkodzi. Ba może nawet całe zdanie.

Popatrzmy na przykład, w którym nie ma aż tak wielkiego natężenia powtórzeń, ale pozwoli nam on zobrazować opisywane tu techniki.

Usuń: Kiedy masz oznakowane powtórzenia i widzisz mocne nagromadzanie tego samego słowa, to może oznaczać (ale nie musi), że zbędnie nawijasz w kółko o tym samym. Wtedy nawet usunięcie całego zdania może nic nie zmienić jeśli chodzi o zawartość merytoryczną treści.
Poniżej po prostu usunięto ostatnie zdanie (wiem nie zawsze się na to możemy zgodzić):

Czy usunąć pierwszy człon (pytanie, czy wnosił on coś istotnego do treści?):

Przesuń: Powtórzenie może wynikać z tego, że mamy wepchnięte jakieś poboczne zdanie między opis i stąd trzeba zrobić powtórzenie wracając do tematu. Tu rozwiązaniem może być po prostu scalenie – wyciągnięcie wtrąconego zdania nad czy pod opis. Dzięki temu można już łatwo pozbyć się powtórzenia albo bazując na domyślnym podmiocie, albo używając określeń typu. ten, jego, nią, itp.
Dla tego samego przykładu:

Poniżej wyciągnięcie wtrącenia na koniec:
Tu może być problem – kto szarpnął? To wyciągnijmy wtrącenie na początek:

Zmodyfikuj: Nadal można zarzucić przykładom wyżej, że takie proste przesunięcie to za mało. W jednym przykładzie nie wiadomo, kto szarpnął za drzwi. A może zdania jakoś kiepsko do siebie przylegają… Dlatego nie bój się modyfikować, a przy tym rozważ użycie zaimków.
Dla tego samego przykładu:

Np. przesuń Pawła (rozmawiałem z Pawłem – nie ma nic przeciwko):
Albo więcej przesunięć i modyfikacji:
Zauważ, że usunięto pewne człony wypowiedzi: były, i, za nie.

Już pomińmy, że pewnie brązowe też można by usunąć, albo i więcej – jak pisałem, tu skupiamy się na potworzeniach. Reszta to nie ten temat. Zwłaszcza że mamy krótkie przykłady i nie wiemy tutaj, czy to, że są brązowe, nie jest szczególnie ważne, bo jak wróci i zastanie białe to…

Zamiast powtarzać wielokrotnie, jaka czynność jest wykonywana, można zastanowić się, czemu w ogóle jest wykonywana i użyć tego jako synonimu.
Patrzymy w przeszłość: Jak do tego doszło? Co się stało?
Np.
Czemu drzwi były brązowe?
Czemu Paweł był głodny?

W drugą stronę niż poprzednio.
Patrzymy w przyszłość: Jakie będą tego skutki? Co z tego wynika? Co się NIE stanie?
Ale również: Co wyeliminuje problem? I co z tym zrobić?
Np.
I co w związku z charakterystyką drzwi?
(Czasem może coś stracimy – tu kolor – ale jeśli jest akceptowalne, to nie ma problemu)
Jak pomóc Pawłowi?

Jeśli czynność się powtarza, to możemy pobawić się następstwami.
Zauważyć, że kolejny raz robi to samo. A skoro powtarza, to może wywołuje to też jakiś stan (patrz wcześniej) i jest tym znudzony/rozbawiony/zażenowany/…
A może wręcz dzieje się coś po raz pierwszy i jest to odkrycie.
Który raz? Czym to jest dla niego tym razem?
Np.
Powtarzanie:
Jak robi to samo, to po prostu – robi to… bo lubi… bo umi…
Można rozwinąć o stan:
Czy sam stan (ale to już wcześniejsza reguła skutek-rozwiązanie):
Odkrycie (tu też z rozwiązaniem):

Kiedy już wyczerpiesz pulę synonimów, ale za nic nie chcesz czegoś usunąć, zacznij przyglądać się mocno danemu wyrażeniu. Zarówno opisywana osoba jak i przedmiot pełnią tam jakąś rolę.
Jaką rolę teraz pełni? Jaka jest AKTUALNA rola?
Np.
Może drzwi pełnią rolę obserwowanego przedmiotu?

Np.

Tu drzwi pełnią rolę wyjścia:
Z kolei gdyby Paweł nie wychodził, a wchodził, to drzwi pełniłyby rolę wejścia.

Płeć: Traktuję jako rolę, bo można postrzegać bezpłciowo, jako osobę, ale może być istotna płeć.
Np.

Paweł jest facetem (może młodym):
Oczywiście tu zakładamy, że jest to z kontekstu jednoznaczne – nie piszemy tu o żadnym innym chłopaku i wiadomo, że dotyczy to Pawła.
W tym przykładzie można i całkiem usunąć drugiego Pawła (nawet lepiej), czy jeszcze zlepić w jedno zdanie słowem dlatego otrzymując:
Ale usunięcia i modyfikacje już były wcześniej. Pamiętaj – tu skupiamy się na pojedynczych elementach.

Stan: Na podstawie kontekstu możemy stwierdzić, że jest to jedyna osoba z danymi emocjami, czyli po prostu te emocje go identyfikują.
Np.

W jakim stanie jest Paweł, który nie może się doczekać spotkania?

Ale nie tylko o emocje chodzi, wiele określeń dotyczy stanu.
„Był jakiś” można często zamienić na „co zrobił” – co poniekąd określa w jakim jest stanie.
Np.

Jeśli „był głodny” to znaczy, że co zrobił?
(Oczywiście nie zawsze się da tego użyć – tu drzwi nie zbrązowiały i nie obiły się metalowymi klamrami. Ale jabłko już może zbrązowieć.)

To dotyczy także przedmiotów – one też mają stan.
Jak samochód się popsuł, to mogę go potem nazwać rzęchem.
Jak ktoś rzucił porządnie jabłkiem o ścianę, to mogę już stwierdzić, że papka odpadała kawałkami jeszcze przez kilka sekund.

A jak drzwi są zamknięte to mogę… eee… A o to, to pytaj już Pawła 😉
Nie no – tu też jest rozwiązanie – forma bezosobowa. Drzwi były zamknięte, to znaczy, że drzwi zamknięto. A jak nie chcesz sugerować, że teraz, to można dodać np. „wcześniej”.
Choć osobowo też czasem też można: Drzwi zatrzasnęły się/zacięły się.

Co robi?: Czasem nie istotne jest, co się dzieje w głowie, a co się dzieje z ciałem.
Jak Paweł się przewrócił, to nie trzeba pisać, że xxxPaweł coś robi na podłodze, a można, że leżąc(y) coś robi.
(A przede wszystkim można podejść i mu pomóc, jak biedaczek sam nie umie wstać.)

To dotyczy też rzeczy – przedmioty również wykonują czynności.
Np. Jak ktoś rzucił jabłko, to ono leci/spada. Więc można napisać, że spadający/rzucony/lecący/pędzący owoc się obracał. Zamiast powtarzać, że jabłko obracało się w locie.

Np.

Jak wybiegł i nadal się nie może doczekać to pewnie ciągle biegnie (znam Pawła – ma dobrą kondycję):
Czasem można się wkopać: wybiegł+biegnący. Niby nie to samo i nie koniecznie trzeba się tym przejmować, ale może razić. Cóż, ostrzegałem, że eliminowanie może wprowadzać nowe cukiereczki. Ale zawsze można teraz poszukać synonimów na bieganie i zrobić:

Ubranie: Też traktuję jako rolę, bo często to jak wyglądamy, zależy od tego, na co się szykujemy czy co się wydarzyło.
Może dopiero co upadliśmy i jesteśmy ubłoceni, mokrzy (może padało)…
Aha, i perfumy to też ubranie – zakładasz je na siebie 😉
Np.

Jak jedzie na randkę:
Jak dostał pilny telefon i natychmiast musi do niej lecieć:
A może odkrył właśnie w wannie prawo wyporności wody:
(Tylko skąd w pokoju wanna?)

Jaką rolę pełni teraz w grupie/otoczeniu?: Jeśli ktoś rozmawia, to jest rozmówcą. Jeśli ktoś leży bez ruchu, to może jest nieprzytomny i nie trzeba powtarzać, że to Radek, kolega Pawła, nakryty u Moniki. A jak Paweł miał być już godzinę wcześniej, to jest spóźniony.
Np.

W zależności od kontekstu (wynikającego z szerszego tekstu, którego tutaj nie ma):
Czy:
A może Paweł pomaga Monice w rozwodzie:
(Tylko ostrożnie, bo jeśli nie jest to jednoznaczne, to nagle wyjdzie, że Monika będzie miała dwójkę gości.)

Jak nie umiesz nic znaleźć – zastanów się, co jest w tej osobie/przedmiocie specyficznego TERAZ. Jaką aktualnie pełni rolę. Jabłko to nie tylko owoc, ale też posiłek, przekąska, podwieczorek – bo jest konsumowane; czy może balast, ciężar – bo ktoś je akurat nosi i mu ciąży 30 kilo w plecaku; a nawet zguba, jak akurat nie możemy go znaleźć.

Pamiętaj – co jest specyficzne TERAZ! Słowniki ci tego nie dadzą 😉

To nie to samo co rola, bo nie przyglądamy się naszemu przedmiotowi/osobie, tylko temu, co jest dookoła. Nad, pod, wokół, jakie położenie? I uwaga: większa całość – do czego przylega, na co się składa.
Np.
Pomijamy, że jak zdania są przyklejone do siebie to można zamienić na proste: podszedł do nich – to inna reguła.
Tu zastanawiamy się nad tym, gdzie są drzwi? Co jest istotne i jednoznaczne w ich położeniu dla naszego kontekstu. Może to są drzwi wyjściowe w jakimś urzędzie – które widzi z daleka?
Można by i poprawić czasownik:

Pamiętaj otoczenie to nie tylko położenie, ale jak już wspomniałem, wszystko dookoła.
Może na korytarzu jest ciemno, na zewnątrz dzień, a wiemy, już że drzwi są uchylone, więc otoczenie to jedyne oświetlone miejsce:

Dookoła to także przedmioty będące na pewno obok (musi być jednoznaczne w NASZYM kontekście lub domyślnie można się tego spodziewać).
(Z dziesięciu metrów tego nie zrobi)
(W kieszeni jej raczej nie nosił, chociaż po Pawle to różnych rzeczy można się spodziewać.)

Jak już się rozglądasz dookoła, to możesz się trochę odsunąć i popatrzeć na otoczenie jako na całość.
Czego całością są drzwi?

Jak ktoś złapał za oparcie i potem uderzył oparciem, to może niech będzie, że uderzył już całym krzesłem.
Jak ktoś ciągle pluje na blat, to raz niech będzie, że na stół. (Niewychowane to takie…)

Przed chwilą patrzyliśmy na całość, teraz możemy rozbić na części. Zobaczyć szczegóły, zejść w głąb, zwrócić uwagę na kawałek.
Jak ktoś ciągle wyciera stół, to może i raz wytrzeć blat.
Z czego się składa? Jaki konkretny kawałek teraz jest istotny?
Np.
Drzwi mają dechę, ale też…
A gdyby musiał je sforsować?
(Ale to już rola – wcześniejsza reguła).

Czy inny przykład:

Naturalne że jaka część drzwi nas teraz interesuje?
(Nie martwcie się o Pawła, on już pogodził się z rolą odźwiernego)

Przyglądaliśmy się już otoczeniu i częściom przedmiotu. Można także popatrzeć na niego jak na materiał.
Z czego jest wykonane? Jaki jest ten materiał?
Łańcuch poza tym, że to ogniwa (część), to także metal. Więc jak ciągle się łańcuch telepie, to można stwierdzić, że metal brzęczał, gdy podskakiwały ogniwa.
Jak ktoś rozłożył mapę, potem wodził palcem po planie, to na koniec może złożyć papier z powrotem do walizki. A jak komuś nie pasuje, to niech wyciągnie mapę, wodzi palcem po papierze, a na koniec schowa plan do walizki.
Np.
Możemy wyeliminować powtórzenie i przy okazji rozwinąć opis:
(Oczywiście przeszkody, tylko jeśli z kontekstu wiemy że mu przeszkadza, musi sforsować, ucieka ze strzeżonego miejsca…).

Jeśli cokolwiek jest nienaturalne to chwytaj się tego.
Np.
Drzwi są więzienne? – to dzięki odchyleniu możemy łatwiej skupić się na detalu (wcześniejsza reguła – szczegóły):
(Nie wiem, nie uciekałem z więzienia, ale pewnie tak sensowniej. Spytam Pawła.)
Wszystkie inne są pomarańczowe?
Żadne inne nie są obite – albo po prostu o niczym innym obitym nie było?

Wiem – przedmiotu, może kiepsko brzmieć przy drzwiach, choć przedmiotem są. Ale to tylko przykład, przecież można inaczej:

(Z daleka byłoby mu ciężko)
(A to, to już w ogóle)

Cokolwiek, co jest odchyleniem od normy, nietypowe, albo cechą opisaną tylko przy jednej rzeczy/osobie, stanowi punkt zaczepienia.
Np.

Ma wyjątkowe zachowanie (wiem, po części rola) – eksploatujemy to. Przecież tylko on sieje zamęt, więc wiadomo o kogo chodzi:
(W obronie Pawła dodam, że boi się tylko niebieskich Polonezów, w godzinach między 7mą a 14tą. Za komuny to miał ciężkie życie…)

Nie możesz znaleźć prostego synonimu, to po prostu opisz to tak, jakby nie istniało na to słowo.
Warto zastanowić się wtedy: jak to wygląda, co to robi, do czego służy?
Kaczuszka to żółte stworzonko/zwierzątko.
Kaczka to kwaczące stworzenie/zwierzę.
Łopata to przedmiot do kopania.

Np.

Do czego służą drzwi? Jak się ich używa?
Tak wiem, może i w tym przykładzie dziwnie brzmi, a w ogóle to prościej jest:
Ale to jest już „rola” – to już było. Ostrzegałem, że skupiamy się na regule i wiem, że są inne, może i lepsze sposoby. I po to jest wiele reguł, żeby można było wybierać. Tu wybory są proste – to, co właśnie omawiamy 😉
Czasem jedna reguła Ci bardziej pasuje, czasem mniej.

To może inny przykład:

Miecz to broń sieczna, ale tu wystarczy broń, bo o innej nic nie ma.
Więc po co opis? – Jakby trzeba było wyróżnić albo nie dałoby się tak prosto, jak tutaj.
Np.
I tu się przyda opisać szerzej:
(Problem, jak ktoś nie wie, co to broń sieczna, ale Paweł wie i to mi wystarczy.)

Zamiast powtarzać, możesz użyć zaprzeczenia przeciwieństwa.
Pełny kubek, nie jest pusty.
Zamknięte drzwi, nie są otwarte
Pamiętaj, że przeciwieństwa są przydatne. Nie zapomnij o tym 😉
Np.
Więc zaprzeczmy przeciwieństwu tego, że jest pewien.

Pracując nad konkretnym tekstem możesz zauważyć, że pewne słowa będą się grupować wielokrotnie.
Na przykład, jak edytujesz książkę w realiach średniowiecza, to pewnie będzie wielokrotnie o broni i wojownikach.
Warto stworzyć sobie własne podręczne listy synonimów, dzięki którym będzie można szybko znaleźć brakujące słowo. Bo chodź z jednej strony część się utrwali, to nadal przy większych skupieniach może okazać się, że wyzwaniem jest sobie z tym poradzić. A po co znowu kombinować na wszystkie strony? Zapisz z boku i zaglądaj. Arkusz, plik tekstowy – w czym Ci wygodnie.